Celso Emilio Ferreiro Míguez (Celanova, 1912 - Vigo, 1979). Escritor y político gallego.
Pertenecía a una familia acomodada campesina y galleguista. A los 20 años, en 1932, organizó con Xosé Velo Mosquera, entre otros, las Mocedades Galeguistas de Celanova y participó en la constitución de la Federación de Mocedades Galeguistas en 1934. Poco después fue procesado por un artículo publicado en Guieiro, revista que él mismo dirigía. Movilizado en la Guerra CivilLonga noite de pedra (1962) le consolidó como el heredero del legado de Manuel Curros Enríquez. Un año después de la publicación de Longa noite de pedra fundó, junto con el escritor Xosé Luis Méndez-Ferrín y otros intelectuales gallegistas la Unión do Povo Galego. En 1966 emigró a Venezuela, dónde colaboró con la Hermandade Gallega, fundó el Patronato da Cultura Galega, y trabajó en el gabinete del presidente Rafael Caldera. por el bando franquista, estudió posteriormente Derecho, contribuyó en diversos periódicos y revistas. La publicación del poemario
Al volver de la emigración se instaló en Madrid, dónde trabajó de periodista. En 1977 fue candidato al Senado por el Partido Socialista Galego, aunque sin éxito. Produjo prosa y poesía en castellano y gallego, destacando en la poesía en gallego, de hondo contenido social. Fue su poesía la que le dio la fama de gran escritor. Le fue dedicado el Día de las Letras Gallegas en 1989.
LONGA NOITE DE PEDRA
O teito é de pedra.
De pedra son os muros
i as tebras.
De pedra o chan
i as reixas.
As portas,
as cadeas,
o aire,
as fenestras,
as olladas,
son de pedra.
Os corazós dos homes
que ao lonxe espreitan,
feitos están
tamén
de pedra.
I eu, morrendo
nesta longa noite
de pedra.
TEMPO DE CHORAR
Hei de chorar sin bágoas duro pranto
polas pombas de luz aferrolladas,
polo esprito vencido baixo a noite
da libertá prostituída.
As espadas penduran silandeiras
coma unha chuvia fría diante os ollos
e teño que chorar na sombra fuxidía
diste pútrido vento
que arromba a lealtá e pon cadeas
no corazón dos homes xenerosos.
Pois que somente os ollos me deixaron
para chorar por iles longos ríos,
hei navegar periplos, descubertas
por tempos que han de vir cheos de escumas,
por onde o día nasce,
alí onde xermola o mundo novo.
Pois que o que chora vive, iremos indo;
indo, chorando, andando,
salvaxe voz que ha de trocarse en ira,
en coitelo de berros i alboradas
para rubir ao cumio dos aldraxes.
E pois que cada tempo ten seu tempo,
iste é o tempo de chorar.
O REINO
No tempo aquil
cando os animales falaban,
decir libertá non era triste,
decir verdá era coma un río,
decir amor,
decir amigo,
era igual que nomear a primavera.
Ninguén sabía dos aldraxes.
Cando os animales falaban
os homes cantaban nos solpores
pombas de luz e xílgaros de soños.
Decir teu e meu non se entendía,
decir espada estaba prohibido,
decir prisión somente era unha verba
sin senso, un aire que mancaba
o corazón da xente.
¿Cando,
cando se perdeu,
iste gran Reino?
SOLDADO
1
Tiña os ollos azules poboados de preguntas
sobre o tempo i as colleitas. Seu pensamento estaba
cos segadores cantando na serán, ao comenzo
do solpor, cando a noite empeza a ser mociña.
Non comprendía os termos honorábeles,
nin as palabras encheitas de solemne soberbia,
nin aos homes aquelados de estúpida suficiencia
que se coidaban importantes
porque os seus devanceiros chegaron a señores
a forza de prostituírse, axionllarse e podrecerse.
Ouvía falar dos deberes co estado soberano,
das sacras instituciós, do orde, da groria
e lembrábase axiña do carballo que había
na porta do seu casal, alá na outa montaña,
perto dun río que fungaba un laio monocorde
de escumas entre as pedras; lembrábase asimesmo
do traxe esfarrapado do escolante loiro
que un día fora á guerra e non voltara;
e aínda se lembraba das maletas dos emigrantes
e das anduriñas que pasaban voando cara o sul.
Tiña o corazón cheo de verbas pequeniñas
coma cativas patrias ou pulsos latexantes.
Iletrado e sinxelo, gardaba a sabencia dos bosques
e interpretaba o profundo vento que xeme na noite.
Decía con dozura as súas verbas antigas
e dempois calaba pra escoitar o silencio
do mundo, dilatado e inmenso coma unha chaira.
Abría as maus labregas,
que agora empuñaban un fusil,
e púñase a miralas con atención lenta e teimosa.
2
De súpeto, nos límites lonxanos do horizonte
fitou o resprandor dunha cidá en chamas
semellante a un remoto mencer amarelo.
De enriba baixou un rumor de treboada,
un xordo bruído de río enrabexado,
coma un rouco balbordo cubrindo a paisaxe.
Oubeou un can nos arrabaldos,
e comenzaron os lóstregos.
O fume,
coma unha palmeira xigantesca
abriu os seus brazos ardentes
i esparexeu pola bóveda celeste
un escuro anuncio de morte.
Asubíos e lóstregos.
Os paxaros da tarde
caíron mortos cal follas de outono.
A sireia da fábrica ergueu o seu chifro
fendendo en dous anacos o día tépedo,
o día húmido e íntimo con sabor de beixo.
Lóstregos.
(Alcendeuse a bombilla).
Unhas maus deformes afirmaron os cotobelos
no aire estremecido
e un retablo de caras esmaceladas,
mirando para o cumio, increparon aos dioses.
Queimada carne, pernas, pés, ferraduras...
Un touro axexante, coma un Minotauro perdido
nun laberinto de brazos, rostros, pernas, seos tumefactos,
muxía longamente.
(Apagouse a bombilla).
Un cincel roto
procramou a súa protesta.
Un cabalo
dislocado, desbocado, agallopou frenético
sobre os cascos de pedra e nitroglicerina.
Lóstregos.
Fedía a cortello misturado con cloaca e xofre.
(Alcendeuse, apagouse a bombilla).
Viuse e non se viu unha paisaxe
de brazos, rostros, pernas, dedos,
tellas, seos, portas, aramios...
Lóstregos e os derradeiros estoupidos.
Dempois, nada. Silencio. Un mesto silencio
de noite nevada ou de terra erma.
Xorxe, meu vello amigo:
Ti que estás cos que sofren a historia
i en contra dos que a escriben,
¿como fuches parar á tropa?
3
Chegaron ás aforas da cidade
cubertos de borralla e de cansancio.
O teniente berrou "alto, quén vive";
na inmensa soedá nasceron nardos.
O silencio da noite estrelecida
era un longuísimo camiño branco.
As cartucheiras ían tintintín,
decían tintintín, marcando o paso.
Un bisoño decúbito supino
miraba para o ceo despiadado,
no fusil unha mau,
na outra mau un saco.
O fillo da súa nai estaba morto,
groriosamente morto sobre un charco.
Tiña nos ollos vento. Preguntaba
cunha ollada azul de animal manso.
Xorxe, meu vello, meu eterno amigo,
dime no que estás pensando.
O EDIFICIO
Enlixouse a cidá de telegramas
un lús pola mañá ás doce horas:
convocatoria urxente
defensa postulados
cotización, finanzas, dividendos.
O monstruo abriu a boca:
xa témo-lo argumento
para ofercer aos dioses novas víctimas.
Xa témo-las palabras que destruien
aos que portan a luz e van dediante:
pena de morte,
cadea perpetua,
pliego de cargos.
Postos en pé, a unha, os concentrados,
con coitelos nos ollos,
procramaron a lei do embudo cego
cun si en re maior afirmativo.
(Favorábel
cotización da Bolsa deseguida).
Rubricáronse os pactos e puxéronse
a erguer o edificio,
a cárcere dos soños,
o gran pazo do medo.
En cada pedra sangue, pinga a pinga,
en cada fuste bágoas e tristuras;
a ira en capiteles,
a estupidez en arcos.
I enriba, nas outuras,
deitada sobre arelas i esperanzas,
a Cariátide xorda presidindo.
As xentes esqueceron os seus nomes
e puxéronse alcumes de combate.
Sóio se ouvía falar do lume
i os homes que interpretan o gran libro
dixeron que moi ben, que todo aquelo
estaba xa previsto i era grato
ao corazón dos dioses,
e tiña o "visto bueno" das Euménidesl
SPIRITUAL
Cicais mañá
cando a miña mirada
non abrolle na luz
como cativa mapoula de auga,
veña a soedade.
Pero hoxe canto en libertá
e mentras canto
non estou isolado,
que o corazón vai comigo
e con il falo.
Beberei a paisaxe
nun amencer de lirios.
As campanas do mar
nos ventos fuxidíos.
Cada intre un paxaro,
cada pulso un latexo.
Unha espada de chuvia
cortando a frol do vento.
Nin as olladas torvas,
nin os beizos esquivos,
nin as voces nemigas
nin os homes cativos.
Vivirei coma o lume
alcendido na noite.
Terei cumios de estrelas,
cantarei para os homes.
Estou comigo mesmo.
O corazón é quen manda,
i eu obedezo.
CREDO
Eu creo que iste mundo é moi fecundo
e que hai algunhos ríos hidroeléctricos,
pero que os ventres das doridas nais
sexan montós de trigo,
nunca podrei creelo.
Creo que a lúa é aquela cousa
que está no teito da noite,
pero que o avión que pasa rum, rum,
fungando por enriba, sexa insecto,
nunca podrei creelo.
Creo que os homes pecan sete veces
por sete veces sete cada día,
creo na xeometría,
creo no átomo tan pequeniño,
pero que haxa unhos seres
capaces de leer tranquilamente os xornales
sin sentir tremer de noxo as vísceras,
nunca podrei creelo.
Cambio de tema e por exempro digo:
Elisabeth un ciclón made in U.S.A.
sementou o Caribe de cadavres
Bombas en seta, pun e tiranías,
negro linchado en Little Rock, Arkansas,
os dereitos do home en guerra fría.
Cambio de tema e verbigratia digo:
qué desgracia tan grande ser poeta,
oficio de chorar sin cobrar nada,
oficio de cuspir na mar inmensa
e de chantar pancartas no deserto.
(Poetas conformistas desta terra
testicular emporio de esqueletes
mentras o home loita, chora e sofre,
cantade a violeta, a margarida,
e desfollade a rosa reticente
dos vosos mínimos problemas...
decide si a todo e medraredes).
Cambio de tema pra decir etcétera,
etcétera, xa sabes, en voz baixa,
con puntos suspensivos
que ocultan as palabras prohibidas
que loitan por saírme,
que xa me están saíndo
con fórceps de xenreira e de cabreo:
hai algo que está podre en Dinamarca
e fede que alcatrea dende sempre.
Dempois entonarei un gran Tedeum
laudamus optimista pra dar gracias
ao ceo poderoso
que me labrou esí como me vedes,
pedra deixada, cousa estremecida,
canle de tempo e soño. Digo, un home.
LIBREMENTE
Nós queríamos libremente
comer o pan de cada día. Libremente
mordelo, masticalo, dixerilo sin medo,
libremente falando, cantando nas orelas
dos ríos que camiñan pra o mar libre.
Libremente, libremente,
nós queríamos somente
ser libremente homes, ser estrelas,
ser faíscas da grande fogueira do mundo,
ser formigas, paxaros, miniños,
nesta arca de Noé na que bogamos.
Nós queríamos libremente surrir,
falarlle a Dios no vento que pasa
-no longo vento das chairas e dos bosques-
sin temor, sin negruras, sin cadeas,
sin pecado, libremente, libremente,
coma o aire do mencer e das escumas.
Coma o vento.
Mais iste noso amor difícil rompeuse
-vidro de soño fráxil-
nun rochedo de berros
e agora non somos máis que sombras.
PRANTO POR CARLES RIBA
Irmán maor. Bandeirante
de aqués que labouramos no misterio
da palabra viva
e loitamos sin trégola
contra o anxo e a noite.
Tenro vendimador
de dondos acios áticos
rente ao mar da esperanza
i as tépedas seráns con gueivotas
na dóce Catalunya, terra esgrevia.
Quero para ti unha coroa leda
feita de lúa e onda,
feita de escuma e vento,
música de auga limpa
que promove a cadencia dos muíños
nos agros desta vella patria miña,
queda e inqueda,
tan chorada de bágoas inútiles.
Que o mirto e o loureiro
apreixen os teus soños,
os teus lonxanos ríos camiñantes,
corazón delatado pola chuvia.
Agora que xa tes
as maus acuguladas de sementes
do milagre imposíbel,
dime si ao fin foi certo
o que as pedras falaron
coma tolos augures de ningures,
cando fuxindo polos campos ermos,
achegáchete ás illas
que o mar che deu en herdanza.
E dime máis; e dame máis noticias:
si é certo que vivimos,
si é certo que a lembranza
matúranos pra a morte
ou pra unha vida máis fonda,
máis fonda aínda,
corazón solprendido,
MENTRAS IMOS ANDANDO
O tempo cheira a estación ferroviaria
no arrabaldo do amencer,
cando os trens agallopan xemendo
por túneles de noite
e brilan luces misteriosas
nos bosques profundos
e no perfil confuso das cidades lonxanas.
Mentras imos andando.
O tempo soa a frauta melancólica
de pastor isolado; a birimbao de vento
nas marelas acacias ao caír a tardiña.
Un soar monocorde
que ven baixando a tombos dos curutos,
chega até o val e trócase en paxaro.
Mentras imos andando.
O tempo ten a cor dos prados, pero ás veces
ponse gafas vermellas e reloce,
-esmacelado e fondo, aluarado-
coma un Sahara de augas movedizas,
auga de area, chuvia de area,
sobre mares de area interminábeles.
Mentras imos andando.
O tempo leva grímpolas de berros pendurados
dun aramio de espiño; leva fírgoas de luz;
leva farrapos de esperanzas ergueitas
sobre mastros de soños; e leva as derradeiras
palabras dos soldados descoñecidos
que morreron nas guerras polas patrias inútiles.
Mentras imos andando.
O tempo é unha cousa que está e que esbara
coma cóbrega longa rastreando
o corazón dos homes, ises vermes
que están tamén e van tamén pasando,
matinando furar un rexo muro de soidades,
pedra de escuros dioses que couta a súa sombra.
Mentras imos andando.
Mentras imos andando o tempo ten un nome,
un alcume de neve que ninguén o pronuncia,
un alcume que esbagoa nos vidros do inverno
e nos segredos xardís de acibos mergullados.
Mentras imos andando pregunto polos mortos,
pregunto polas cores das froles que amaban,
pregunto polas mornas mañás que gozaron,
pregunto polas ondas do mar. Eu pregunto.
Mentras imos andando.
TESTIMUÑA
Presento a testimuña das feridas
-mocedá derrubada,
tronzada frol de arelas-
e doume aos berros fondos dos camiños.
Ollade cómo estamos mutilados,
ergueitos os muñós apodrecidos
na noite interminábel.
Vede qué longas sombras dondas
pasan correndo, fuxindo cara á morte,
pola sede calada de aquil día
-Día da Dor sin Nome-
que ha de escribirse aínda nas estrelas.
Presento a testimuña dos aldraxes
e doume o medo dos primeiros homes
que alcenderon lumieiras nos curutos
e creeron na libertá dos soños.
O CAN DANADO
Igoal que un can danado nos camiños
o terror anda solto polo mundo.
Semella un vento negro que pousase
súas azas de corvo
sobre a frente dos homes temerosos.
Un xelo de invernía en descampado
paraliza os relós, perfura as gorxas
e pon veos de anguria nas palabras.
Un grande telescopio nos vixía
coma un ollo de Cíclope
que sigue os nosos pasos
e fita sin acougo o noso rumbo,
dende tódalas fiestras,
dende tódalas torres,
dende tódalas voces que nos falan.
A noite é un micrófono impasíbel
que escoita o latexar do noso peito,
coma un escuro espía que espreitase
os nosos pensamentos máis segredos.
Todo se troca en cousa inconfesábel;
detrás de cada esquina unha sospeita,
unha duda detrás de cada sombra,
e medo, medo, medo,
un pozo profundísimo de medo,
espello de auga fría
no que o terror se mira eternamente.
AIRE PURO
O aire puro da mañá procrama
o seu dereito a entrar en cada casa.
¡Abrelle as portas, patria!
¡Dálle os teus seos, alma!
Deixa ise tufo acedo que te abafa,
esquece istas mortallas
estiña as túas bágoas,
fala,
canta,
arrumba a desespranza,
non deixes que te aldraxen; aldraxa.
Onte non. Pensa nas albas
que han de vir, ponlle cerco ás lembranzas
que te atan.
Deixa entrar a mañá crara
na túa casa.
ESPRANZA
Erguerémo-la espranza
sobre ista terra escura
coma quen ergue un facho
nunha noite sin lúa.
Marcharemos cinguidos
polos duros segredos
dunha patria soñada
á que non voltaremos.
Non sabrán o camiño
que pra entón colleremos.
Longos ríos de brétema,
longos mares de tempo.
Tripulantes insomnes,
na libertá creemos.
Viva, viva, decimos
aos que están no destero
e soñan cun abrente
de bandeiras ao vento.
Adictos da saudade
que levades a luz polos vieiros.
¡Saúde a todos,
compañeiros!
MONÓLOGO DO VELLO TRABALLADOR
Agora tomo o sol. Pero até agora
traballei cincoenta anos sin sosego.
Comín o pan suando día a día
nun labourar arreo.
Gastei o tempo co xornal dos sábados,
pasou a primavera, veu o inverno.
Dinlle ao patrón a frol do meu esforzo
i a miña mocedade. Nada teño.
O patrón está rico á miña conta,
eu, á súa, estou vello.
Ben pensado, o patrón todo mo debe.
Eu non lle debo
nin xiquera iste sol que agora tomo.
Mentras o tomo, espero.
UNHA VEZ
Unha vez houbo un home
que nunca dixo, meu.
Petou nas portas do mundo,
chamou no meu corazón.
Falaba con palabras
que semellaban pombas.
As cousas á súa beira
púñanse brancas.
Nascíalle nos ollos un abrente
coma un río de luz,
ou coma un mar lonxano de gueivotas.
Un bálsamo de amor
tiña aquil home
pra ista miña dor
sin nome.
CONSELLOS
Si foses a xantar con poderosos
coida ben a carón de quén te sentas.
Pexa a túa gula e couta os teus degaros,
ponlle portas á fame si a tiveras,
pois é pan mintireiro o pan dos ricos,
dóce por fóra, por dentro amarguexa.
Afoga a túa cobiza,
non desacougues por xuntar facenda.
¿Non coidas que a riqueza non é nada,
que o vento a trai e o vento axiña a leva?
Non comas pan dun home deshonroso,
nin da fartura dil teñas envexa.
Dirache, come e bebe, meu amigo,
disfroita dos meus teres canto queiras;
mais o seu pensamento non concorda,
de boca afora serán as súas verbas,
pois o seu corazón, cativo e duro,
ten de cotío pechas
as fenestras do amor e da xusticia.
Non o esquezas.
A SOMBRA
Sombra de Prometeo encadeada,
aquil mozo que fun está xa morto.
Busco unha terra limpa. Agora busco
unha patria sin sangue e non a topo.
Lonxana primavera. Escoito voces
na noite estrelecida. Ríos longos.
¿Onde estarás, meu corazón de entonces,
meu dóce corazón que non te alcontro?
Pregunto e non contestas, morte negra.
¿Onde se foi aquil vivir gozoso?
Sóio te teño a ti, miña memoria
envolta en señardades e recordos:
unhas pingas de chuvia esbagoando
por un cristal de soños.
Sobre a lama do mundo vou andando.
Gardo loito sin fin por aquil mozo.
CARTA Á MIÑA MULLER
Querida, non o esquezas, hai palabras
que é pecado decilas niste tempo.
Palabras que non debes pronuncialas,
nin xiquera pensalas, cavilalas,
tatexalas, gabalas, escribilas...
Moito menos berralas.
Esposa, toma nota e non esquezas:
non digas libertá palabra triste
con peligro de morte e calivera.
Si é certo que me queres nunca digas
esta palabra estúpida
que ten dentes e morde coma un lobo.
Non digas tan xiquera
as verbas derivadas,
por moi lonxano e vago
que sexa o parentesco etimolóxico,
como son, verbigratia, libertino,
liborio, liberata, libre cambio.
En troques di cadea, viva, viva,
si señor, moitas gracias, Dios llo pague.
¡Xa verás que felices imos sere!
GABANZAS DOS CANTEIROS
1
Primeiro foi o mar, dempois a pedra
forxando a súa codia baixo o vento
i o lume orixinaes.
Apalabra de Dios
abriu a noite pecha
ao mencer do comenzo,
diástole e sístole,
en coágulos de rocha latexante.
Purros tectónicos
ergueron o zarrizo xeolóxico,
a pétrea arquitectura da nai terra,
a primaria estrutura das montañas,
berce do sol, testigo das edades,
canle dos sete ríos nunca vistos.
Todo pasou.
Tempestades e chuvias fecundadoras,
xeadas chairas de musgos e líquens,
tronadas iniciais,
e os mamuts.
Pero a pedra quedou, soá do mundo,
rexa proa da nave,
misterio dos principios
no que dormen as formas
como dorme a escura melodía
na música calada do silencio.
Dende o labrado pedernal da espelunca,
até o dólmen de Cornwall,
até a illa de Pascua,
até a Esfinxe,
até o pórtico augusto de Mateo,
pasando polos muros
que coutan as citanias
e que erguen as pallozas e mosteiros.
Pasando polos arcos e colunas,
capiteles e bóvedas,
archivoltas e gárgolas,
vese a xaria(1) inspirada dos arxinas,
a súa inxente muria, guichi a guichi
mariñada, mureada con namoro artesán.
Dende que hai homes na terra,
dende a acha dos tempos
as arias falan.
Os quintos i os alcamotes
cantan, crean, costrúen, doman a pedra,
levantan as cidades e as caicoas,
as arias xidas, as xarnas e as xarelas.
O mundo é unha pedra,
os camiños están estrados de arias guiches.
E o fogo -isa cousa do ceo-
arde sobre as arias de mariñar o rufo.
Pedras co bon Xesús na cruz cravado
e a súa Xeba ao pé chorando orfa.
Pedras, aguirra,
pedras, embaixo,
debaixo do andalez como baibeles redondos,
máis alá dos oretadores guiches
e aínda máis alá dos oretadores gransanos.
Poderosos gadomos dos samarúas canteiros
que sosteñen as xarufas e antergas cidades
semellantes a barcos pantasmas na noite
ao aniscar a usca do raula.
Sodes a frol dos homes honrados,
a tona dos que labouran por un xornal
e teñen as maus encallecidas
nobremente.
Caste de poetas.
pequenos dioses construtores
dos refuxios que nos acobillan
da chuvia e da neve;
das chouzas nas que nascemos,
copulamos e morremos.
Que Caicóo vos garde
e vos dé un paradiso de pedra,
azul e rosa e branco,
dóce coma un xardín de outono
cun longo río á beira cantando.
:
CANTIGA DE AMIGO PARA XOÁN MIRÓ
Saúdo a Xoán Miró
que me puxo nos ollos as longas sombras
de doces cornamusas melancólicas
que estaban diante min sin eu sabelo
frolecidas de outonos dende sempre,
cantando seu cantar dende o principio.
Saúdo a Xoán Miró
que me insinou a ollar o intrascendido,
o que está baixo as pedras i as raigames
e nos doridos soños da adoescenza,
alí onde se xuntan as palabras
en acios de preguntas inconcretas.
Saúdo a Xoán Miró
que sabe conciliar a luz contraria
e sumar as eternas forzas tristes
que empuxan as mareas e os solsticios,
fan medrar os carballos e promoven
o pranto dos meniños perdidos nas cidades.
Saúdo a Xoán Miró
alxebraico e saudoso solitario
tecedor de imposíbeles contornos,
que garda tempo en ánforas de vento,
reuto, curvo, dourado, metafísico,
cunha camelia moza nas pupilas.
Dende esta orela envolta en neboeiros
de peneirada luz cuasi caricia,
onde o mar faise río e beixa o dolmen
das vellas paganías, mando apertas
para ti, Xoán Miró. Teño morriña
do teu sul, senlleira craridade
da escuma ao meiodía, azul distante
do teu país natal, esauto e forte